İşveren prim maliyetlerinin düşürülmesi ve etkileri - 3

Bu çalışmada asgari geçim indirimi tutarı belirlenirken bekar ve çocuksuz bir sigortalı baz alınmıştır.

Damga vergisi prime esas kazancın %0,759’una tekabül etmektedir.

Vergi ve prim iade sistemine dahil olan sigortalılara asgari prime esas kazancın alt sınırı üzerinden hesaplanacak 9,12 liralık tutar iade edilecektir.
Önerilen Vergi ve Prim İade Sisteminin Parasal Çıktıları Yukarıda sıralanan öneriler doğrultusunda bahsedilen şartları sağlayan sigortalılara vergi ve prim iade sistemine göre ek gelir sağlanacaktır.

Söz konusu tutar prime esas kazancın alt sınırından çalışan bir sigortalının eline geçen net ücretin yaklaşık %55’ine tekabül etmekte olup, söz konusu sigortalının eline geçen net ücrete ilave olarak yansıyacaktır.

Vergi ve prim iade sisteminin devlete maliyetinin işverenlerden alınmadan iade sistemine müstahak sigortalılara aktarılan parasal tutarlar dikkate alınarak hesaplanması gerekmektedir.

Önerilen sistemde genel sağlık sigortası, kısa vadeli sigorta kolları ve işsizlik sigortası işveren primleri işverenlerden tahsil edilmeden sisteme dahil olan sigortalılara iade edilmesi öngörüldüğü için bu iadelerden kaynaklı çifte maliyet oluşmaktadır.

Sonuç olarak önerilen sistemin koşulları sağlayan sigortalı başı maliyeti SGK bilgi işlem sisteminden alınan verilere göre 55 yaşın altındaki kişilere bağlanan yaşlılık aylıklarının ağırlıklı ortalamasına artış olarak yansıyacaktır.

Buna göre, yaşlılık aylığı almadan vergi ve prim iade sisteminden yararlanan sigortalıların kişi başı maliyet unsuru olmaktan çıkmaktadır.

Vergi ve Prim İade Sisteminin Sosyal Güvenlik Kurumu Mali Dengelerine Etkileri Çalışmanın bu bölümünde vergi ve prim iade sisteminin yukarıda açıklanan kurallar çerçevesinde 2011 yılının Ocak ayında yürürlüğe girdiği, sistemden sadece 4/a statüsünde yıl içinde yaşlılık aylığına girenlerden 55 yaşının altında olan sigortalıların hepsinin 55 yaşına kadar aylık almadan vergi prim iade sistemi kapsamında çalışmaya devam ettikleri varsayımları altında önerilen sistemin Sosyal Güvenlik Kurumuna mali yansımaları incelenmiştir.

Uygulamadan yararlanan kişi sayısı, sağlanan iade tutarı, uygulamanın Sosyal Güvenlik Kurumuna mali açıdan fayda/zarar durumu hesaplamalar daha önce belirtilen prensiplere göre ilgili yılların ortalama aylık seviyeleri ve asgari prime esas kazançlar kullanılarak yapılmıştır.
Görüldüğü gibi vergi ve prim iade sistemi uygulamasının bu haliyle hayata geçirilmesi durumunda kamuya bir mali yük oluşmamakta hatta kamunun kasasında artı para kalmaktadır.

Belirlenen kurallar çerçevesinde uygulamadan faydalanan kişi sayısı ve sağlanan iade miktarlarına bağlı olarak kamu mali dengesi açısından mevcut ekonomik parametreler ve ortalama aylık miktarlarına göre daima olumlu olacaktır.

Ön plana çıkarılması gereken diğer bir bilgi 2011 – 2014 yılları arasında 55 yaşın altında emekli olmuş yaklaşık 713 bin 4/a’lı sigortalının hepsinin olmasa bile hatırı sayılır bir kısmının bugün kayıt dışı olarak çalıştığıdır.

Önerilen vergi ve prim iade sistemi geçtiğimiz yıllarda yürürlüğe konsaydı bugün kayıt dışı istihdam sayısı mevcut düzeyinden belki de yüz binlerce kişi daha az olacaktı.

Vergi ve prim iade sistemini konu ile ilgili sistemin aktörleri olan işçi, işveren ve devlet açısından değerlendirmek gerekmektedir.

İtalyan sistemi örnek alınarak kurgulanan sistemle 2015 yılı ilk altı ay parametrelerine göre sistem kapsamında çalışan bir işçinin eline net olarak asgari 1471,83 TL geçecektir.

Bu tutar halihazırda asgari prime esas kazanç üzerinden çalışan bir işçinin eline geçen tutarın %55 daha fazladır.
Emekliliğinden sonra çalışma hayatına devam etmek isteyen bir işçinin önerilen vergi ve prim iade sistemine tabi olma veya kayıt dışı istihdamda yer alma kararında şüphesiz ki bir maddi karşılaştırma çok etkili olacaktır.

Söz konusu maddi karşılaştırma, işçinin kayıt dışı çalışmasından elde edeceği gelir ile emekli aylığının toplamını vergi ve prim iade sisteminden elde edeceği iade tutarı ile işvereninden alacağı ücretin toplamıyla kıyaslamak suretiyle olacaktır.

Burada ilk akla gelen yorum kayıt dışı çalışmadan dolayı cebine daha fazla para girecek olan bir işçinin elbette ki bu yolu tercih etme eğiliminde olacağıdır.

Fakat önerilen sistemin belki de en önemli avantajının uygulamaya müstahak işçi ve bunları çalıştıran işverenlerin işlerini yasal bir zeminde yürütmeleri olduğu düşünülmektedir.

Bilindiği gibi kayıt dışı çalışma ve çalıştırma durumu yasalar gereği idari para cezası gerektiren bir durumdur.

Sisteme işverenler açısından bakıldığında üç durumun mali anlamda karşılaştırılması gerekmektedir.
Bu durumlardan ilki emeklilik hakkını elde etmiş bir işçinin daha önce bahsedilen sosyal güvenlik destek primine tabi çalıştırılmasıdır.

İlave 6 puanlık prim indiriminden yararlanan bir işverenin önerilen sisteme tabi çalıştırdığı sigortalı için maliyeti de önemli oranda düşecektir.

Prime esas kazancın alt sınırından çalıştırılan normal bir sigortalının 5 puanlık prim indiriminden yararlanan bir işverene maliyetinin düşmesini sağlamaktadır.

Söz konusu 5 puanlık prim indiriminden yararlanmayan bir işveren için bahsi geçen maliyetinde daha fazla olduğunu da hatırlatmak isterim.

Görüldüğü gibi önerilen vergi ve prim iade sistemine tabi çalıştırılan bir işçinin işverene maliyeti sosyal güvenlik destek primine tabi çalıştırılan bir işçinin maliyetinden yaklaşık % 17,5 oranında daha azdır.

Vergi ve prim iade sistemi normal bir işçinin işverene maliyeti açısından kıyaslandığında ise 5 puanlık prim indirimi göz önünde bulundurulduğunda % 10,8 oranında daha azdır.

5 puanlık prim indiriminden yararlanmayan bir işveren açısından söz konusu oran % 15,6’ya çıkmaktadır.

İlave 6 puanlık prim indiriminden yararlanan işverenler için bu oranlar artacaktır.

Sistem devlet açısından değerlendirildiğinde iki konu ön plana çıkmaktadır.

Bunlardan ilki ortalama aylık seviyeleri göz önünde bulundurulduğunda sistemin devlete bir maliyet unsuru olmadığı tespit edilmiş ve sayısal olarak çalışmanın uygulama bölümünde ortaya konmuştur.

Diğeri ise sistemin kayıt dışı istihdam oranını azaltacak olması istihdam göstergelerinde olumlu etki yaratacaktır.

 

DEVAM EDECEK...