İşveren prim maliyetlerinin düşürülmesi ve etkileri - 4

Bütün bu olumlu tabloya rağmen sistemin taşıdığı bazı riskler vardır.

Yaşlılık aylığı koşullarını sağlamış 55 yaşının altındaki kişilere yönelik kurgulanan vergi ve prim iade sisteminin sahip olduğu en büyük risk bazı sektörlerde genç istihdamına yönelik olacaktır.

Özellikle iş tanımı olarak fiziksel güç gerektirmeyen büro ortamında sigortalı çalıştıran işverenler vergi ve prim iade sistemi kapsamında çalıştırdıkları sigortalıları adına çok daha az prim ödeyecekleri için söz konusu kişileri çalıştırmaya devam etmek isteyebileceklerinden, bunların yerini alacak gençlerin istihdama katılma süreci uzayabilecektir.

Fakat inşaat, ağır metal ve madencilik gibi fiziksel güç gerektiren sektörlerde söz konusu riskin etkisinin çok daha az olacağı düşünülmektedir.

Önerilen vergi ve prim iade sisteminin genç istihdamı açısından taşıdığı bu riski minimize etmek amacıyla söz konusu iade sistemine müstahak olabilmek için öngörülen 55 yaş eşiğinin bazı iş kolları için aşağı çekilmesi mümkün olabilir.

Vergi ve prim iade sisteminin taşıdığı diğer bir risk, sayıları az da olsa, yaşlılık aylığı almadan çalışmaya devam eden sigortalılara vergi ve prim iade sisteminden yapılacak teşviklerin doğrudan kamu maliyeti olarak karşımıza çıkacak olmasıdır.

Her ne kadar bunların sayıları az da olsa söz konusu maliyet riskini azaltmak için önerilen vergi ve prim iade sistemi müstahak olabilmek için sisteme bir staj süresi kuralı ilave edilebilir.

Yaşlılık aylığı için gerekli olan sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaş koşulunu sağlamış, vergi ve prim iade sisteminden yararlanmak için resmi başvuruda bulunmuş 55 yaşının altındaki sigortalılara resmi başvuru tarihten 6 ay veya 1 yıl sonra sistem kapsamında iadeler yapılır” gibi kurallar getirilebilir.

Burada sistemden faydalanmak için gerekli staj süresi olabildiğince kısa tutulmalıdır.

Bu sürenin uzun olmasının mevcut problemlere bir çözüm getirmeyeceği düşünülmektedir.

Ay içerisinde eksik çalışılan günler için vergi ve prim iade sisteminden yapılacak ödemler hiçbir şekilde kesintiye uğramamalıdır.

Çünkü sistem kapsamındaki kişiler zaten hak ettikleri yaşlılık aylığını almadan çalışmaya devam eden kişilerdir.

Fakat bu kişilerin işverenleri ay içinde eksik çalışılan günleri dikkate alarak kendilerine ödeme yapacaklardır.
Başka bir deyişle önerilen sistemde ay içinde eksik çalışmalara ilişkin ücret ve prim ödemeleri işverenler açısından mevcut sistemden farklı olmayacaktır.

Ayrıca 5510 sayılı Kanunun 16’ncı maddesi ile geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri gibi iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasından sağlanan haklar vergi ve prim iade sisteminde yer alan sigortalılar için geçerliliğini koruyacaktır.

Vergi ve prim iade sistemine katılım gönüllülük esasına dayanmalı ve mevcut sosyal güvenlik destek primi uygulaması mevcut haliyle devam etmelidir.

Ayrıca sistem kapsamında çalışan sigortalıların yaşlılık aylıkları Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sisteme başvurdukları tarih itibariyle hesaplanarak yeni kurulacak vergi ve prim iade bilgi işlem sistemine kayıt edilmelidir.

Söz konusu sigortalıların yaşlılık aylığı talebinde bulunmaları veya vefat etmeleri durumunda başvuru tarihi itibariyle hesaplanan aylıklarına tahsis talep veya vefat tarihine kadar 4/a statüsünden aylık alanlara verilen artışlar uygulanarak elde edilen güncel aylıklar kendilerine veya hak sahiplerine mevcut kurallar çerçevesinde bağlanmalıdır.
Sistem kapsamında çalışan sigortalıların aylık hesaplamasında vergi ve prim iade sistemine başvurdukları tarih ile tahsis talep tarihi arasında geçen sürelere ilişkin prime esas kazanç, prim ödeme gün sayısı ve güncelleme katsayısı gibi durumlarında dikkate alınması gerekmektedir.