Depremde gazetecilik...

Gazetecilik zor zanaat vesselam.

Siz bakmayın öyle sosyal medyada gazetecilik yaptığını zannedenlere. Onlar gazeteci değil. Onlar ancak postacı olabilirler.

Gördükleri, duyduklarını bize iletirler. Her şeyin başında gazeteciliğin bir kuralı ve kendi içinde ritüelleri vardır.

Bakmayın, biz eski gazeteciler TV habercilerini bile gazeteciden saymazdık. TV haberciliği ve habercileri de kendi içinde bir kültüre sahip oldular. Ama bu yurttaş gazeteci denilen ve ana tanıklık edenlerin mesleğe verdiği zararı anlatamam.

Sosyal medyada kalem oynatanların da kendilerini gazeteci olarak tanımlamaları en başta mesleğin saygınlığına gölge düşürdü.

Hele hele içinden geçtiğimiz bu zor günlerde her gördüğünü anında yaymaya çalışan bu gazeteci müsveddeleri nedeniyle iş çığırından çıkmış durumda.

Ehhh, hal böyle olunca Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi hocaları akademik kuramsal bilgilerin yanı sıra yaşanan deneyimlerden de hareketle, sosyal medyanın daha doğru kullanılmasını teşvik etmek amacıyla bir rehber hazırlamışlar.

Ben de bugün bu rehberi olduğu gibi yayınlayarak iletişim hocalarının çabalarına bir nebze destek olmak istedim.

1. Sosyal medyanın gücünün farkında olunuz. Sosyal medyadan yapılan yardım çağrılarıyla çok sayıda canın kurtarıldığını unutmayınız.

2. Depremi Amerikalılar yaptı, depremi bilen kâhin gibi bilimsel değeri olmayan paylaşımlar yapmamak, yapılan paylaşımları yaymamak gerekir.

3. Önceden meydana gelen başka bir depreme ilişkin görüntüler yeniymişçesine sosyal medyada paylaşılmamalıdır.

4. Sosyal medyada paylaşılan fotoğraf ve videolarda gerçekliği bozacak şekilde ekleme, çıkarma, kolaj veya montaj gibi oynamalar yapılmamalıdır.

5. Sosyal medya paylaşımlarında nefret söylemi içeren kışkırtıcı ifadeler kullanmamaya özen gösterilmelidir.

6. Depremde yardımları kolaylaştırmak için kullanılan ‘hashtag’ler, takipçi kazanmak amacıyla ilgisiz tweetlerde kullanılmamalıdır. Bu ilgisiz paylaşımlar yardımları sekteye uğratmaktadır.

7. Sosyal medyada yardım ekiplerinin yönlendirilmesi amacıyla paylaşılan içeriklerin doğru ve güncel olmasına özen gösterilmelidir. Hatalı paylaşımlar ekiplerin zaman kaybetmesine neden olmaktadır.

8. Sosyal medyada, gerçek yardım kuruluşlarını taklit ederek oltalama yöntemiyle yardım çağrıları yapanlara karşı dikkatli olunmalı, bu hesaplar tespit edilir edilmez engellenmeleri için sosyal medya platformlarıyla iletişim kurulmalıdır.

9. Sosyal medyada, normal dönemlerde makul karşılanabilecek şekilde takipçi toplamak, beğeni almak gibi amaçlarla sansasyonel paylaşımlar yapmamak gerekir.

10.Sosyal medyada, sahada haber yapan gazetecilere yönelik linç girişimleri de çokça yaşanmaktadır. Bu tür girişimlere alet olmamak gerekir.

11.Yaralı ya da enkazdan kurtulan çocuk fotoğraflarının ve videolarının sosyal medya platformlarından paylaşılmasının ve bu çocukların ismiyle cismiyle sembol haline getirilmesinin yaşadıkları travmayı ömür boyu atlatamamalarına yol açabileceğini unutmayınız.

12.Yalan haberlerin daha hızlı yayıldığının farkında olunuz ve teyit edilmemiş haberleri paylaşmaktan kaçınınız.

13.Göçük başında yakınlarının enkazdan kurtarılmasını bekleyen insanlarla konuşurken dikkatli bir dil kullanılmalı; “Ne hissediyorsun, acı var mı?” gibi saçma sorular sormaktan kaçınılmalıdır.

14.Depremzedelerle röportaj yaparken hassas biçimde davranmak gerekir. Acılı insanlara yaklaşımımız her zaman insani olmalıdır.

15.Röportaj yapmak istediğiniz, mikrofon uzattığınız insanlara öncelikle kendinizi tanıtın ve ne için röportaj yapmak istediğinizi açıklayınız.

16.Yakınları vefat etmiş insanlara baş sağlığı dileyin ve üzüntülerinizi bildirin ama asla acınızı anlıyorum gibi gereksiz ifadeler kullanmayınız.

17.Yakınları halen göçük altında olan insanlara mikrofon uzatırken çok dikkatli davranın ve mümkünse bu röportajları canlı yayın esnasında yapmayın. Acılı insanlar istemeden başlarına dert açacak ifadeler kullanabilirler. Canlı yayın olmazsa bu sözleri ayıklayıp röportajları yayımlayabilirsiniz.

18.Ceset görüntülerini ve özellikle de cesetlerin yüzlerini gösteren görüntüleri vermekten kaçının. Çünkü ceset görüntüleri en başta vefat eden kişinin yakınlarında kalıcı travmalara yol açabilmektedir.

19.Deprem gibi travmatik olaylara ilişkin yayınların izleyiciler ve okuyucular üzerinde etkileri olacağını hesaba katın. Travmatik görüntülerin insanlarda merhamet yorgunluğuna yol açtığını unutmamak gerekir. Merhamet yorgunluğu kısaca benzer görüntüleri sürekli gören bireylerin başkaları için empati kurma ve şefkat duyma yeteneklerinin zamanla azalmasını anlatmaktadır.

20.Deprem haberlerini sayılara indirgemek, hemen her saat başı ölü ve yaralı sayılarını vermek bir süre sonra insanlarda duyarsızlığa yol açmaktadır. Ölenlerin birer insan olduğunu, istatistikten ibaret olmadığını dikkate alınız.

21.Depreme ilişkin haberleri verirken, görüntülere müzik döşeyerek dramatikleştirmek doğru değildir.

22.Göçük altında olan, kurtarılmayı bekleyen insanlarla gereksiz temas kurmaya çalışmayın. O insanların nefeslerini boş yere harcamalarına yol açacak şekilde canlı yayında seslerini duymaya kalkmayınız.

23.Resmî açıklamalar ve güvenilir kaynaklar dışında yapılan açıklamalara itibar etmeyin.

24.Sosyal medyada paylaşılan görüntüleri teyit etmeden haberlerde kullanmayın.

25.Olanı biteni objektif biçimde aktarmak için çaba gösterin. En kötü gazetecilik, gerçeği çarpıtan gazeteciliktir. Bu tür gazetecilik hem halkın bilgi alma hakkına hem de mesleğin itibarına zarar verir.

26.Başvurulacak haber kaynaklarının konunun uzmanı kişiler olmasına dikkat ediniz.

27.Spekülatif açıklamalar yapan şarlatanlara mikrofon uzatmayınız ve komplo teorilerini haberleştirmeyiniz.

28.Yetkilileri açıklama yapmaları için zorlayınız. Medya haber yaptığında aksaklıkların hızla düzeltildiği defalarca görülmüştür.

29.Sadece sorunlara değil, çözümlere de yoğunlaşınız. Olası çözüm önerilerini haberleştirerek sahadaki ekiplere daha fazla yardımcı olabilirsiniz.

30.Haber yapma sürecinde enkaz kaldırma ve göçük altından can kurtarma çalışmalarına engel olmayınız. Canlı yayında hayat kurtarma görüntüleri verebilmek için çalışmaları aksatmayınız.